Chcesz przeprowadzić badanie ankietowe wśród osób z niepełnosprawnościami, ale nie wiesz, od czego zacząć? W tym artykule, przygotowanym przy współpracy z Agatą Gawską, ekspertką ds. dostępności i rynku pracy oraz badaczką społeczną i realizatorka wielu projektów kierowanych do społeczności osób z niepełnosprawnościami, zebraliśmy komplet informacji, niezbędnych do uruchomienia ankiet przyjaznych osobom z różnymi typami niepełnosprawności.
Miliony osób wykluczonych cyfrowo
Według szacunków Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych w Polsce żyje od czterech do siedmiu milionów osób z niepełnosprawnościami. Ponad trzy miliony z nich ma niepełnosprawność potwierdzoną medycznie, pozostali spotykają się z ograniczeniami, które w mniejszym lub większym stopniu utrudniają im codzienne funkcjonowanie. Również w sferze cyfrowej.
Co to oznacza w praktyce? Osoby niewidome nie mogą korzystać z wielu stron internetowych i aplikacji, osoby z niepełnosprawnością intelektualną mają trudności ze zrozumieniem komunikatów online, a osoby z uszkodzonym słuchem nie mogą brać udziału w spotkaniach na Zoomie lub konsumować niektórych treści wideo bez pomocy tłumacza języka migowego.
O tym, jak przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu osób z niepełnosprawnościami rozmawialiśmy z Agatą Gawską ekspertką ds. dostępności i rynku pracy oraz badaczką społeczną i realizatorka wielu projektów kierowanych do społeczności osób z niepełnosprawnościami. Zapraszamy do lektury poradnika pełnego wskazówek dotyczących realizacji badań internetowych, odpowiednich dla respondentów z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.
Ankiety dla osób z niepełnosprawnością wzroku
Problem:
Jak wypełnić ankietę, kiedy respondent nie widzi dobrze treści pytań?
Rozwiązanie:
Webankieta umożliwia ustawienie wyglądu skórki (kolorystyki kwestionariusza, rozmiaru czcionki) do potrzeb osób z niepełnosprawnością narządu wzroku.
– Z punktu widzenia realizatorki badania to najważniejsza informacja: osoby z niepełnosprawnością wzroku dzięki zastosowanym kontrastom i dobraniu wielkości czcionki, mogą zapoznać się z treścią ankiety. Mogę sama ustawić kontrasty, podzielić pytania na strony, dodać do nich multimedia, wszystko, co ułatwi realizację badania – zwraca uwagę Agata Gawska.
W przypadku zdjęć, grafik i wykresów, niezbędne jest wpisanie tekstu alternatywnego, dzięki czemu specjalny program przeczyta osobom niewidomym nie tylko treść kwestionariusza, ale także opisze zawarte w nim multimedia.
– Ikony i grafiki w tekście mogą mieć charakter wyłącznie dekoracyjny, nie wpływać na jego zrozumienie (np. logo firmy), ale mogą też zawierać informacje, niezbędne do udzielenia odpowiedzi w badaniu. Webankieta umożliwia wstawienie tekstu alternatywnego, a urządzenia czytające dobrze sobie z nim radzą – dodaje nasza rozmówczyni.
Ankiety dla osób z niepełnosprawnością intelektualną
Problem:
Jak przygotować ankietę dla osób z niepełnosprawnością intelektualną?
Rozwiązanie:
Opracuj łatwy do czytania i zrozumienia (ETR- easy to read and understand) kwestionariusz ankiety.
Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych zwraca uwagę na następujące wytyczne, którymi powinniśmy się kierować, przygotowując materiały dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Oto wybrane z nich, istotne z punktu widzenia organizatora badań ankietowych:
- Pisz krótkie zdania
- Nie używaj trudnych wyrazów
- Zachowaj prostą interpunkcję
- Unikaj skrótów i przypisów
- Zaczynaj nowej zdanie w nowej linijce
- Podaj tylko niezbędne informacje
- Używaj zrozumiałych nagłówków
- Ogranicz tekst na stronie
- Unikaj skomplikowanych wykresów
- Zachowaj odstępy między słowami
Agata Gawska:
– W ankietach łatwych do czytania i zrozumienia bardzo często dodaje się do każdego sformułowania rysunek lub zdjęcie, które pomaga zrozumieć odbiorcy, o co pytamy. Webankieta umożliwia dodanie grafik w panelu i przygotowanie kwestionariusza w taki sposób, by był on odpowiedni dla osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Więcej wytycznych znajdziecie w raporcie opublikowanym na stronie Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych pt. Europejskie standardy przygotowania tekstu łatwego do czytania i zrozumienia.
Ankiety dla osób z niepełnosprawnością słuchu
Problem:
Jak przygotować ankietę dla osób głuchych i niedosłyszących?
Rozwiązanie:
Przetłumaczenie pytań z kwestionariusza na Polski Język Migowy (PJM).
W przypadku osób z niepełnosprawnością narządu słuchu przeprowadzenie popularnego wywiadu telefonicznego nie jest możliwe. Skuteczną formą badania ilościowego pozostaje połączenie wideo i zaangażowanie tłumacza, który przełoży pytania na Polski Język Migowy. Takie rozwiązanie niesie jednak za sobą dodatkowe koszty i wymaga zatrudnienia ankieterów, znających PJM lub zatrudnienia specjalisty- tłumacza.
W badaniu zrealizowanym dla Polskiego Związku Głuchych Agata Gawska zdecydowała się na alternatywne rozwiązanie. Do każdego pytania dołączony był krótki filmik z nagranym tłumaczeniem na Polski Język Migowy. Badanie dotyczyło satysfakcji z usług świadczonych przez Centrum Komunikacji, platformy umożliwiającej kontakt osoby głuchej (niedosłyszącej) z jej pracodawcą lub współpracownikiem.
– Po każdym skorzystaniu z narzędzia, użytkownik otrzymywał link do Webankiety. Pytaliśmy o ogólną ocenę satysfakcji, poziom zadowolenia z aplikacji, jakości połączenia i pracy samego tłumacza. To rozwiązanie z filmikami-tłumaczeniami pytań i odpowiedzi na PJM, dodawanymi do każdego pytania, bardzo dobrze się sprawdziło. Otrzymaliśmy około 500 wypełnień ankiety, to wynik, jakiego nie udałoby się osiągnąć tradycyjnymi metodami – przyznaje Agata Gawska.
Ewaluacja projektów organizacji pozarządowych
Specyfika pracy organizacji pozarządowych wymaga regularnego prowadzenia badań satysfakcji. Ewaluacja jest często wymogiem projektowym. Jeśli organizacja pozyskuje pieniądze ze środków publicznych, musi wykazać, że dobrze wydała przekazane środki, zaspokajając potrzeby klientów.
– W swojej pracy używam Webankiety do wielu badań. W Fundacji Aktywizacja wykorzystujemy ją do systematycznej ewaluacji świadczonych usług, ale też do testów kompetencji, np. po szkoleniach. Ale to nie wszystko. Regularnie prowadzimy badania rynku metodą CAWI lub CATI, dzwonimy do respondentów albo udostępniamy link do ankiety – mówi nasza rozmówczyni.
Fundacja zajmuje się aktywizacją zawodową osób z niepełnosprawnościami. Działania organizacji nie kończą się jednak na wprowadzeniu danej osoby na rynek pracy. Równie istotny jest stały monitoring statusu takiej osoby. – Robimy badanie co 3, 6, 9 i 12 miesięcy po tym, jak dana osoba podejmie pracę i sprawdzamy, czy ją utrzymała. W ciągu kilku lat zrealizowaliśmy już blisko 10 tysięcy ankiet – podkreśla Agata Gawska.
Rozwiązanie z filmikami-tłumaczeniami pytań i odpowiedzi na PJM, dodawanymi do każdego pytania bardzo dobrze się sprawdziło. Otrzymaliśmy około 500 wypełnień ankiety, to wynik, jakiego nie udałoby się osiągnąć tradycyjnymi metodami.
Agata Gawska
Dostępność cyfrowa ankiet internetowych
Projektowanie i rozwijanie stron internetowych i aplikacji tak, aby były one dostępne dla osób z niepełnosprawnościami to zdecydowanie więcej niż spełnienie wymogów prawnych (w przypadku np. podmiotów publicznych) lub dostosowanie się do norm społecznych.
Wyobraź sobie, że działasz w e-commerce. Zastanów się, czy na pewno możesz pozwolić sobie na stratę kilku milionów potencjalnych klientów tylko dlatego, że twoja witryna nie jest dostosowana do potrzeb osób z konkretnymi niepełnosprawnościami.
Dlaczego wspominamy o tym przy ankietach online? Bo to one mogą być skutecznym pomostem, łączącym wszystkich klientów i użytkowników twoich produktów lub usług, bez względu na to, z jakimi wyzwaniami i ograniczeniami mierzą się każdego dnia.
